نشانه های لکنت و راه های درمان از نگاه کارشناسان کودک یودا تویز
برای هر پدر و مادری روبرو شدن با لکنت کودک میتواند بسیار نگران کننده و همچنین گیج کننده باشد. اینکه مشکل کودک شما لکنت است یا روند طبیعی یادگیری زبان؟ از چه سنی کودک دچار لکنت میشود؟ راه درمان چیست؟ در چه صورت نیاز به کمک گرفتن از متخصص است؟ و.... سوال هایی است که ذهن والدین را درگیر خواهد کرد. در این مطلب ما سعی خواهیم کرد به تمامی سوال های والدین درمورد لکنت در کودکان پاسخ دهیم.
لکنت ممکن است عارضه ای موقتی یا طولانی مدت باشد. در اکثر موارد کودک بدون کمک گرفتن از متخصص میتواند مشکل را برطرف کند ولی در بعضی از موارد ممکن است احتیاج به کمک متخصص باشد و لکنت تا سال های مدرسه نیز ادامه پیدا کند.
لکنت چیست
لکنت یا ناروانی گفتار به وضعیتی گفته میشود که در آن الگوی معمول گفتار دچار اختلال میشود. لکنت انواع مختلفی دارد از جمله: تکرار یک بخش یا هجا به ویژه در ابتدای کلمه مانند: مو - مو - موش. یا ممتد کردن یک حرف از کلمه مانند : ششششور . گاهی هم بعضی از کلمات یا هجاها جا افتاده و حذف میشوند. و گاهی اوقات هم مکث و اضافه کردن اصواتی مانند: آآآآ.... اوم..... ممممم ..... باشد.
لکنت در سن های مختلف ممکن است بروز کند، اما بیشترین شیوع لکنت بین کودکانی است که که در حال یادگیری زبان هستند، و البته پسران بیشتر از دختران دچار این عارضه میشوند.
دلایل لکنت زبان کدامند؟
کارشناسان پزشک یودا تویز معتقدند که عوامل مختلفی وجود دارند که منجر به لکنت زبان می شوند:
- ژنتیک: حدود ۶۰ درصد از آنهایی که لکنت زبان دارند، یکی از اعضای نزدیک خانواده آنها نیز زبانش می گیرد.
- تاخیر در رشد: مشکلات زبانی و گفتاری دیگر یا تأخیر در رشد
- تفاوت های پردازش زبانی در مغز: افرادی که لکنت زبان دارد، زبان را در بخش های مختلف مغز پردازش می کنند و در تعامل پیغام های مغز با عضلات و اعضای بدون که مسئول حرف زدن هستند، مشکلاتی وجود دارد.
- سطح بالای فعالیت
- علل روانشناختی: اگر کودک قبلا دچار لکنت نبوده است و ب صورت ناگهانی دچار لکنت شده است احتمالا دلایل روانشناختی مسبب هستند.
- سرعت زیاد در حرف زدن
نشانه های اولیه لکنت زبان:
اولین نشانه های لکنت زبان زمانی ظاهر می شوند که کودک ۱۸ تا ۲۴ ماه دارد و موجی از واژگان به سمت او روانه می شود و او با استفاده از این کلمات شروع به جمله سازی می کند. شاید والدین از لکنت زبان فرزندشان ناراحت و ناامید شوند، ولی این مرحله کاملاً طبیعی است و باید صبر پیشه کرد تا این دوره بگذرد. کودک به مدت چند هفته یا چند ماه زبانش می گیرد، ولی در واقع این گرفتگی زبان ناپیوسته است.
در بعضی موارد هم کودک (مخصوصا کودکانی که در زمان شروع به صحبت هم دچار لکنت بوده اند) در سال های اولیه ورود به دبستان به دلیل اضطراب اجتماعی و استرس ممکن است دچار لکنت بشود.
بیشتر کودکانی که قبل از ۵ سالگی زبانشان می گیرد، بدون نیاز به مداخله هایی مانند گفتار درمانی، خوب می شوند. ولی اگر لکنت زبان کودک تبدیل به مسئله ای دائمی شود و حتی بدتر شود یا با حرکت بدن یا صورت همراه باشد، باید حتماً او را نزد گفتار درمان ببرید تا معاینه شود و بهتر است این معاینه تا قبل از ۳ سالگی انجام شود. نشانه هایی وجود دارد که میتواند بیانگر اختلال لکنت به صورت جدی تر باشد:
- در زمان صحبت کردن، صورت کودک دچار تنش و حالت های غیرعادی میشود.
- صدای کودک در زمان تکرار هجا ها بالاتر میرود.
- کودک برای صحبت کردن تلاش و تقلای فراوانی میکند.
- ممکن است در موارد جدی تر کودک برای شروع به صحبت از آواها و هجاهای اضافی استفاده کند تا از دچار شدن به لکنت جلوگیری کند.
- ممکن است کودک در جمع از صحبت کردن خودداری کند.
بهترین زمان برای درمان لکنت در کودکان
بعد از شش سالگی و ورود به مدرسه، کودک به دلیل درک بیشتر و نیاز به توانایی در صحبت کردن، استرس زیادی را به دلیل لکنت زبانش متحمل خواهد شد و ممکن است دچار اضطراب اجتماعی شود. بنابراین بهترین زمان برای درمان لکنت پیش از ورود به مدرسه و بعد از سه سالگی است.
تحقیات نشان داده اند احتمال بهبودی کودکانی که در سال های اولیه، خدمات مداخله ی درمانی دریافت میکنند، حدود ۷ تا ۸ برابر کودکانی است که این خدمات را دریافت نمیکنند.
لکنت در سال های مدرسه:
معمولاً وقتی کودکان وارد مدرسه می شوند و مهارت های ارتباطی آنها تقویت می شود، لکنت زبان آنها متوقف می شود. کودک مدرسه ای که هنوز لکنت زبان دارد احتمالاً کاملاً به مشکل خود واقف است و از آن خجالت می کشد. دوستان و همکلاسی ها متوجه این مشکل کودک می شوند و ممکن است او را اذیت کنند.
اگر این اتفاق برای کودک افتاد، باید با معلم او مشورت کنید و حتی با دوستان فرزندتان صحبت کنید. شاید بهتر باشد معلم فرزندتان از موقعیت های استرس زای برای او اجتناب کند تا گفتاردرمانی فرزندتان به تدریج نتیجه هایش را نشان بدهد.
لکنت ناگهانی زبان:
لکنت ناگهانی زبان معمولا بعد از یک حادثه ترسناک به وجود می‌آید و اغلب یک پدیده مربوط به دوران خردسالی است اگرچه ممکن است در بزرگسالان نیز اتفاق بیافتد. لکنت ناگهانی معمولا خود به خود بدون نیاز به گفتار درمانی و به مرور زمان از بین میرود، ولی در مواردی هم ممکن است تبدیل به عارضه ای مادام العمر بشود.
لکنت زبان ناگهانی در کودکان به چه علت است؟
معمولا دلیل لکنت زبان ناگهانی ترسیدن یا استرس ناگهانی و شدید میباشد. اختلال لکنت زبان شاید برای هفته‌ها و یا سال‌ها در فرد باقی بماند. لکنت ناگهانی زبان اگر چه یک موضوع نگران کننده برای والدین میباشد اما در اکثر کودکان بدون نیاز به مراجعه به متخصص و به مرور زمان بهبود پیدا میکند. با این حال برای برخی‌ها این اختلال میتواند مادام العمر بوده و باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد فرد در مدرسه و یا محیط کار شود. داشتن اطلاعات کافی و روش برخورد با این اختلال میتواند کمک بزرگی به رفع آن کند.
چه زمانی از پزشک کمک بخواهیم؟
اگر فرزندتان ۵ ساله شده و هنوز مشکل گرفتگی زبان دارد، باید نزد پزشک بروید و احتمالاً او گفتاردرمانی را برای فرزندتان توصیه می کند. در موارد زیر بهتر است با گفتار درمان مشورت کنید:
- وقتی تکرار کل کلمات یا جملات برای کودک سخت می شود
- وقتی تکرار صداها و بخش ها بیشتر از قبل می شود
- وقتی کودک کلمات را بیشتر از قبل می کشد
- وقتی صحبت کردن برای کودک بسیار سخت و محدود می شود
- وقتی متوجه می شوید کشش بعضی از عضلات صورت بیشتر شده است
- وقتی کشش صدا منجر به بالا رفتن گام صدا می شود
- وقتی کودک سعی می کند از موقعیت هایی که نیاز به حرف زدن دارد اجتناب کند
- وقتی کودک کلمه ای را از ترس لکنت زبان عوض می کند
- وقتی نگرانی های دیگری درباره نحوه حرف زدن فرزندتان دارید.
اگر بیش از ۶ ماه نگرانی شما در مورد لکنت زبان فرزندتان طول کشید، در بیشتر مدارس تست و درمان صحیح برای این وضعیت وجود دارد.
درمان لکنت
برای درمان لکنت روش قطعی ای وجود ندارد. همچنین داروی مشخصی برای درمان لکنت موجود نیست. با استفاده از روش های گفتار درمانی، توسط متخصص گفتار درمانگر میتوان روش های کنترل لکنت و توسعه ی گقتار را به کودک آموزش داد تا بدون لکنت صحبت کند. روش های درمانی در موردهای مختلف مبتلا به لکنت، میتواند تفاوت داشته باشد.
والدین چه کار می توانند بکنند؟
این گام ها را برای کمک به فرزندتان امتحان کنید:
- اولین نکته برخوردی صمیمانه، آرام و عادی با کودک است. هیچ‌وقت برای مشکلش دلسوزی نکنید؛ با این کار به اعتماد به نفس‌اش آسیب زده‌اید.
- از فرزندتان نخواهید که کاملاً درست و دقیق حرف بزند. بگذارید حرف زدن برای او جالب و لذتبخش باشد.
- از وعده های غذایی خانوادگی به عنوان فرصتی برای گفتگو استفاده کنید.
- از چیزهایی مانند رادیو و تلویزیون که حواستان را پرت می کنند اجتناب کنید.
- انتقاد نکنید و دائماً به تصحیح کلمات و جملات او نپردازید.
- زمانیکه فرزندتان احساس ناراحتی می کند یا لکنت او افزایش می یابد، او را مجبور نکنید که بلند حرف بزند یا مطلبی را بخواند. بجای این کار، در این مواقع، فعالیت هایی را پیشنهاد کنید که نیازی به حرف زدن ندارند.
- هرگز از نحوه صحبت کردن او تقلید نکنید؛ حتی زمانی که میخواهید مشکلش را برایش توضیح دهید.
- با او نحوه تنفس صحیح را تمرین کنید؛ ورود هوا از بینی و خروج آن از دهان.
- به او آموزش دهید که شمرده و آرام صحبت کند و مراقب وضعیت تنفسی خودش باشد. این کار را با او تمرین کنید. در تمرینات از کلمات و جملات ساده شروع کنید و بعد به تدریج بر دشواری آن بیفزایید.
- اگر فرصت کافی‌ای برای تمرین ندارید، از او بخواهید خودش هر روز روبه‌روی آینه تمرین‌هایی را انجام دهد.
- به او یاد دهید که در زمان صحبت، ابتدا جملات را در ذهنش مرتب کند و بعد از نظم دادن، به آرامی آنها را بیان کند.
- هیچ‌وقت به جای او صحبت نکنید؛ مشوق او برای حرف زدن باشید. از جمع بچه‌ها یا افراد آشنا شروع کنید و بعد در بیرون از خانه برای او موقعیت‌هایی را فراهم کنید که شروع‌کننده صحبت باشد تا ترس او از صحبت کردن نیز کاهش یابد.
- آرام و شمرده صحبت کنید و الگویی مناسب برای صحبت کردن او باشید.
- حس مشارکت و همکاری را در او تقویت كرده و او را تشویق به شرکت در کارهای گروهی کنید.
- مهم‌ترین و تاثیرگذارترین عاملی که باعث تداوم لكنت میشود، پایین بودن اعتماد به نفس است. برای حل این مشکل مسئولیت‌هایی را که می‌دانید فرزندتان از عهده آنها برمی‌آید، به او بسپارید.
- توجه داشته باشید در صورتی که مشکل كودك شدید است، بهتر است از متخصصان گفتاردرمانی کمک بگیرید.